W polskim systemie szkolnictwa wyższego zbliża się gorący okres rekrutacji na kolejny rok akademicki. Jest to nie tylko czas promocji nowych kierunków na uczelniach, ale również przygotowania dokumentacji i dopilnowania wielu terminów, które są istotne z punktu widzenia rekrutacji.
Zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce przyjęcie na studia następuje poprzez:
rekrutację,
potwierdzenie efektów uczenia się,
przeniesienie z innej uczelni lub uczelni zagranicznej.
Podstawowym trybem przyjęcia na studia jest rekrutacja, czyli sformalizowanym procesem, którego zasady określa ustawa oraz przepisy wewnętrzne uczelni. Warunki, tryb oraz termin rozpoczęcia i zakończenia rekrutacji oraz sposób jej przeprowadzenia uchwala Senat Uczelni. Uchwała senatu jest udostępniana nie później niż do dnia 30 czerwca roku poprzedzającego rok akademicki, w którym ma się odbyć rekrutacja, a w przypadku utworzenia uczelni lub studiów na określonym kierunku, poziomie i profilu - niezwłocznie. Jeśli więc mówimy o rekrutacji na rok akademicki 2025/26 to przedmiotowa uchwała Senatu powinna być datowana najpóźniej na dzień 30 czerwca 2024 roku.
W uchwale rekrutacyjnej uczelnia uwzględnia:
kierunki, na które prowadzić będzie rekrutację,
czas trwania rekrutacji i rekrutacji uzupełniającej,
limity przyjęć na określonych kierunkach oraz formy studiów,
zasady prowadzenia rekrutacji wraz z wskazaniem kto prowadzi postępowanie w sprawie przyjęcia na studia ( Rektor lub Komisja Rekrutacyjna powołana przez Rektora),
szczegółowe warunki rekrutacji dla poszczególnych kierunków wraz opisem postępowania kwalifikacyjnego,
określenie oczekiwanych kompetencji cyfrowych i językowych umożliwiających przejście procesu rekrutacyjnego, a następnie kształcenie na wybranym kierunku.
Warto podkreślić, że szczegółowe warunki rekrutacji na studia na określonym kierunku powinny zakładać na jakiej podstawie kandydaci będą kwalifikowani na określone kierunki. Nie wystarczy aby uczelnia wskazała, ze studenci przyjmowani są według kolejności zgłoszeń. Uczelnia może oczywiście przeprowadzać egzaminy wstępne.
Podstawą przyjęcia na studia pierwszego stopnia lub jednolite studia magisterskie są wyniki:
egzaminu dojrzałości;
egzaminu maturalnego;
egzaminu dojrzałości lub egzaminu maturalnego i egzaminu lub egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie;
egzaminu dojrzałości lub egzaminu maturalnego i egzaminu lub egzaminów zawodowych.
Uczelnia ustala, jakie wyniki stanowią podstawę przyjęcia na studia. Dodatkowo Uczelnia publiczna musi określić zasady przyjmowania na studia laureatów oraz finalistów olimpiad stopnia centralnego, a także może określić zasady przyjmowania na studia laureatów konkursów międzynarodowych i ogólnopolskich – z wyprzedzeniem co najmniej czteroletnim.
Przyjęcie na studia następuje w drodze wpisu na listę studentów. Decyzja administracyjna podejmowana jest wyłącznie w przypadku odmowy przyjęcia na studia. Oczywiście stosowanie k.p.a. w sprawach odmowy przyjęcia na studia polega na zachowaniu przez organ procedury administracyjnej niezbędnej do załatwienia sprawy i zagwarantowania ustawowych uprawnień strony.
Kolejnym trybem przyjęcia na studia jest potwierdzenie efektów uczenia się.
Jest to tryb przyjęcia na studia, który nie będzie możliwy do przeprowadzenia w każdej uczelni. Uczelnie, które posiadają możliwość prowadzenia rekrutacji w tym trybie muszą spełnić określone w ustawie warunki jakimi są:
pozytywna ocena jakości kształcenia na tych studiach albo
kategoria naukowa A+, A lub B+ w zakresie dyscypliny, do której przyporządkowany jest kierunek w uczelni lub dyscypliny wiodącej na danym kierunku.
Ustawa wskazuje jakie wymagania kandydaci musza spełnić, ale efekty uczenia się mogły zostać potwierdzone. Katalog ten ma charakter zamknięty, co oznacza, że uczelnia nie posiada uprawnień przyjmowania w tym trybie kandydatów na studia, którzy posiadają inne dokumenty niż wskazane w ustawie. Katalog ustawowy określa dokumenty związane z doświadczeniem zawodowym oraz osiągnieciem danego poziomu w ramach Polskiej ramy Kwalifikacji. Efekty uczenia się nie mogą być potwierdzane na kierunkach standaryzowanych, które wskazuje w ustawa.
Należy pamiętać, że ustawodawca nakłada na uczelnię w tym zakresie także ograniczenia związane z samym procesem rekrutacji. Liczba studentów, którzy zostali przyjęci na studia na podstawie potwierdzenia efektów uczenia się, nie może być większa niż 20% ogólnej liczby studentów na danym kierunku, poziomie i profilu. Dodatkowo w odniesieniu ograniczeń do konkretnego studenta w wyniku potwierdzenia efektów uczenia się można zaliczyć nie więcej niż 50% punktów ECTS przypisanych do zajęć objętych programem studiów. Uczelnia jeśli prowadzi ten tryb rekrutacji powinna posiadać regulamin uznawania efektów uczenia się.
Ostatnim ustawowym trybem przyjęcia na studia jest przeniesienie z innej uczelni.
Proces ten określają przepisy wewnętrzne uczelni. Przeniesienie z innej uczelni stanowi jedną z podstawowych ustawowych uprawnień studenta. Zasady przenoszenia i uznawania punktów ECTS powinny być określone w regulaminie studiów lub regulaminie przenoszenia i uznawania punktów ECTS. Student zobowiązany będzie uzupełnić różnice programowe jeśli takie wynikałyby z efektów uczenia się wskazanych w sylabusach przedmiotów. Uczelnia w tym zakresie powinna oczekiwać przedłożenia przez studenta nie tylko kart przebiegu studiów ale również sylabusów przedmiotów, które będą uznawane w ramach przenoszenia. Efekty uczenia się powinny być spójne i nie mogą się różnić.
Warto podkreślić, że w żadnym przypadku w zakresie wyżej wymienionych trybów ustawodawca nie zastrzegł przyjęcia na listę studentów w drodze decyzji administracyjnej. W każdym z tych trybów będzie to więc wpis na listę studentów z tym zastrzeżeniem, że w przypadku potwierdzenia efektów uczenia się oraz przeniesie z innej uczelni kandydat na studia w dokumencie wpisu lub w innym dokumencie musi otrzymać wyczerpującą informację jakie efekty uczenia się zostały potwierdzone lub jakie punkty ECTS uznane. Przeniesienie oraz uznanie punktów ECTS jest uznaniem dokonanych przez studenta postępów w nauce i zaliczenia poszczególnych etapów studiów w innej uczelni w związku z podjęciem kształcenia w ramach uczelni, w której następować miałoby uznanie punktów ECTS.
Rozstrzygnięcie w przedmiocie uznania i przeniesienie punktów ECTS nie wywołuje skutków w sferze zewnętrznej, tj. nie kształtuje praw lub obowiązków studenta w stosunku do innych podmiotów, w innych uczelniach, a przekłada się wyłącznie na proces kształcenia w danej uczelni i to w zakresie konkretnego kierunku studiów. Ustawodawca w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce przyznając organom uczelni możliwość uregulowania organizacji uczelni i toku studiów, nie poddał kontroli sądów administracyjnych wszystkich rozstrzygnięć podejmowanych przez organy uczelni. Zgodnie z jej regulacjami w drodze decyzji administracyjnej orzeka się o: odmowie przyjęcia na studia (art. 72 ust. 3), stwierdzeniu nieważności dyplomu (art. 77 ust. 5), świadczeniach pomocy materialnej dla studentów (art. 86 ust. 2 ustawy), skreśleniu z listy studentów (art. 108).